۱: اصل قانونی بودن جرم و مجازات
یکی از بنیادی‌ترین اصول حقوق کیفری، «اصل قانونی بودن جرم و مجازات» است. بر اساس این اصل، هیچ عملی را نمی‌توان جرم دانست و هیچ فردی را نمی‌توان مجازات کرد مگر آن‌که قانون پیشاپیش آن عمل را جرم‌انگاری کرده و برای آن مجازات مشخصی تعیین کرده باشد. این اصل در واقع مرز آزادی‌های فردی و قدرت حاکمیت را مشخص می‌کند و مانع آن می‌شود که افراد بدون ضابطه و تنها براساس نظر شخصی مقامات، مجازات شوند. به همین دلیل است که در نظام‌های حقوقی، قاضی موظف است صرفاً بر اساس قانون حکم دهد و نه براساس سلیقه یا عرف متغیر جامعه. این اصل ضامن امنیت حقوقی افراد و یکی از مهم‌ترین مظاهر حکومت قانون در جامعه است.
جرم تخریب اموال عمومی و خصوصی
تخریب یعنی آسیب‌زدن، نابودکردن یا غیرقابل‌استفاده کردن اموال متعلق به دیگری. این جرم می‌تواند نسبت به اموال خصوصی افراد یا اموال عمومی (متعلق به دولت و عموم مردم) واقع شود.
قانون‌گذار میان این دو تفاوت قائل است؛ چرا که تخریب اموال عمومی، علاوه بر زیان به دولت، حقوق شهروندان را هم نقض می‌کند. مثل شکستن شیشه‌های اتوبوس، آتش‌زدن سطل‌های زباله شهری، یا آسیب‌زدن به تاسیسات برق و آب.
نکات مهم در خصوص جرم تخریب:
1. سوءنیت شرط اصلی است؛ یعنی مرتکب باید آگاهانه و عمدی به مال آسیب زده باشد.
2. اموال عمومی شامل اموالی است که برای استفاده عموم در اختیار دولت یا شهرداری‌هاست.
3. مجازات بسته به نوع مال و میزان خسارت، از جزای نقدی و حبس تا در موارد شدید، مجازات‌های سنگین‌تر را شامل می‌شود.
جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی
هر رفتاری که امنیت ملی یا آرامش عمومی را مختل کند، در این دسته قرار می‌گیرد. مثل:
• محاربه و افساد فی‌الارض
• جاسوسی و همکاری با دشمن
• تروریسم و بمب‌گذاری
• تشکیل یا اداره گروه مجرمانه سازمان‌یافته
این جرایم معمولاً مجازات‌های سنگینی مثل اعدام یا حبس طولانی دارند
افترا یعنی نسبت دادن صریح جرمی به دیگری، بدون اینکه بتونه صحت آن را ثابت کنه.
• عنصر مادی: نسبت دادن جرم به فرد مشخص (مثلاً گفتن “فلانی دزد است”).
• عنصر معنوی: سوءنیت و قصد آبروریزی.
• شرط مهم: جرم نسبت داده‌شده باید قابل تعقیب کیفری باشه، وگرنه توهین یا نشر اکاذیب محسوب میشه.
• مجازات: حبس یا جزای نقدی بسته به نوع افترا (کتبی یا شفاهی).
افترا با توهین فرق داره: توهین تحقیر و فحاشیه، اما افترا یعنی نسبت دادن جرم
ضرب و جرح
ضرب به معنای وارد کردن آسیب بدون جراحت (مثل سیلی یا مشت) و جرح به معنای ایجاد زخم یا جراحت بر بدن دیگری است. این جرایم ممکن است عمدی یا غیرعمدی باشند. در صورت عمدی بودن، مجازات می‌تواند قصاص یا دیه باشد و در صورت غیرعمدی معمولاً دیه و حبس پیش‌بینی شده است. شدت آسیب، ابزار استفاده شده و میزان خسارت وارده در تعیین مجازات مؤثر است
سرقت حدی یکی از جرایم مهم در فقه اسلامی و قانون مجازات اسلامی ایران است که به دلیل شدت مجازات، شرایط تحقق آن بسیار دقیق و محدود تعریف شده است. مجازات این جرم «حد» است که غالباً شامل قطع چهار انگشت دست راست سارق در مرتبه اول می‌شود و در صورت تکرار یا شرایط خاص، مجازات شدیدتری اعمال خواهد شد.
برای تحقق سرقت حدی، مجموعه‌ای از شرایط لازم است که اگر حتی یکی از آن‌ها وجود نداشته باشد، مجازات حد جاری نمی‌شود و ممکن است عمل مشمول سرقت تعزیری گردد. این شرایط عبارتند از: مال باید دارای ارزش حد نصاب (ربع دینار طلا یا معادل آن) باشد؛ مال در «حرز» یا محل امن و حفاظت‌شده نگهداری شود؛ سرقت به صورت مخفیانه انجام شود و مرتکب با علم و آگاهی و بدون اجبار مرتکب گردد؛ همچنین، مال باید متعلق به غیر و دارای حرمت شرعی و قانونی باشد.