اتاق خبر
جدیدترین خبرهای رسمی حقوقی و روانشناسی
چالشی درباره فسخ، تنفیذ و تنفیذ فسخ قرارداد: فرصت‌ها و تهدیدها
مصاحبه چالشی درباره فسخ، تنفیذ و تنفیذ فسخ قرارداد: فرصت‌ها و تهدیدها
خبرنگار: جناب آقای ربیعه، در نظام حقوقی ما، فسخ قرارداد و تنفیذ آن از مسائل پرچالش در دعاوی حقوقی است. در ابتدا بفرمایید که فسخ قرارداد چه شرایطی دارد و چه تفاوتی با بطلان دارد؟
جناب آقای ربیعه (وکیل پایه یک دادگستری): فسخ قرارداد زمانی رخ می‌دهد که یکی از طرفین به استناد یکی از خیارات قانونی یا قراردادی، معامله را منحل کند. این تفاوت اساسی با بطلان دارد، زیرا در بطلان، قرارداد از ابتدا فاقد اثر حقوقی است، اما در فسخ، قرارداد معتبر بوده ولی به دلایلی منحل می‌شود. مهم‌ترین خیاراتی که موجب فسخ می‌شوند شامل خیار غبن، تدلیس، عیب، شرط، تأخیر ثمن، و تفلیس هستند.
خبرنگار: پس می‌توان گفت که حق فسخ یک امتیاز برای طرفین قرارداد محسوب می‌شود. اما این امتیاز در چه شرایطی قابل اعمال است؟
ربیعه: بله، فسخ قرارداد باید طبق شرایط مشخص و در مهلت معین انجام شود. مثلاً در خیار تأخیر ثمن، اگر خریدار تا سه روز مبلغ معامله را نپردازد و فروشنده نیز مال را تحویل نداده باشد، فروشنده می‌تواند قرارداد را فسخ کند. اما در برخی خیارات مانند غبن فاحش، فوریت شرط است؛ یعنی اگر طرف مغبون پس از اطلاع از غبن سریع اقدام به فسخ نکند، دیگر حق فسخ ندارد.
خبرنگار: برخی افراد بعد از امضای قرارداد متوجه مشکلاتی می‌شوند و قصد دارند آن را فسخ کنند. آیا فسخ همیشه یک راه‌حل بی‌خطر است؟
ربیعه: خیر، فسخ همیشه بهترین گزینه نیست و ممکن است باعث بروز چالش‌هایی شود. اگر طرفی که قرارداد را فسخ کرده، دلیل قانونی محکمی نداشته باشد، ممکن است طرف مقابل او را ملزم به اجرای تعهد کند یا حتی خسارت بگیرد. از طرف دیگر، در برخی قراردادها مانند معاملات ملکی، اگر فسخ به‌درستی انجام نشود، ممکن است طرف مقابل سند را منتقل کند و مشکلات پیچیده‌ای به وجود بیاید.
تنفیذ قرارداد
خبرنگار: در مقابل، تنفیذ قرارداد به چه معناست و چه زمانی اهمیت پیدا می‌کند؟
ربیعه: تنفیذ یعنی تأیید و معتبر شناختن یک قرارداد که پیش از این، وضعیت حقوقی آن نامشخص بوده است. معمولاً در مواردی که قرارداد توسط نماینده بدون اذن موکل، یا توسط فرد فاقد اهلیت منعقد شده باشد، نیاز به تنفیذ از سوی مالک اصلی یا دادگاه دارد. مثلاً اگر ولی قهری به‌جای فرزند صغیرش ملکی را بفروشد، پس از رسیدن فرزند به سن قانونی، او می‌تواند قرارداد را تنفیذ یا رد کند.
خبرنگار: پس می‌توان گفت که تنفیذ یا عدم تنفیذ یک قرارداد، فرصت یا تهدیدهایی برای طرفین دارد؟
ربیعه: دقیقاً همین‌طور است. فرصت‌ها شامل مواردی مثل قطعیت بخشیدن به قرارداد، جلوگیری از بروز اختلافات حقوقی و اطمینان از اجرای تعهدات است. اما تهدیدها می‌تواند شامل این باشد که اگر طرفی بدون بررسی کامل قرارداد را تنفیذ کند، بعداً نمی‌تواند به وجود ایراداتی مانند تدلیس یا غبن استناد کند. همچنین، در برخی دعاوی، عدم تنفیذ می‌تواند موجب ورود ضرر به طرف دیگر و مطالبه خسارت شود.
تنفیذ فسخ قرارداد
خبرنگار: حالا بحثی که کمتر به آن پرداخته شده، تنفیذ فسخ قرارداد است. این مفهوم دقیقاً به چه معناست؟
ربیعه: تنفیذ فسخ یعنی دادگاه یا شخص ذی‌نفع، فسخی را که توسط یکی از طرفین قرارداد انجام شده، تأیید و قانونی اعلام کند. در برخی موارد، طرفی که اقدام به فسخ کرده، ممکن است برای اجرای آن نیاز به تأیید دادگاه داشته باشد. این موضوع معمولاً زمانی مطرح می‌شود که طرف مقابل فسخ را قبول نداشته باشد و بخواهد قرارداد را همچنان معتبر بداند.
خبرنگار: یعنی اگر کسی قرارداد را فسخ کند، همیشه اثر حقوقی ندارد؟
ربیعه: بله، دقیقاً. در بسیاری از دعاوی، یکی از طرفین قرارداد را فسخ می‌کند، اما طرف مقابل زیر بار فسخ نمی‌رود و پرونده به دادگاه کشیده می‌شود. در اینجا دادگاه بررسی می‌کند که آیا فسخ مطابق قانون و شروط قرارداد انجام شده یا خیر. اگر دادگاه رأی به صحت فسخ دهد، آن را تنفیذ کرده و آثار حقوقی فسخ اعمال می‌شود.
خبرنگار: پس می‌توان گفت که تنفیذ فسخ یک ابزار حمایتی برای طرفین قرارداد است؟
ربیعه: دقیقاً همین‌طور است. اگر تنفیذ فسخ از سوی دادگاه صورت گیرد، دیگر طرف مقابل نمی‌تواند ادعایی برای اجرای قرارداد داشته باشد و هرگونه مطالبه‌ای از بین می‌رود. اما در مقابل، اگر دادگاه فسخ را غیرقانونی بداند، ممکن است فردی که اقدام به فسخ کرده، مجبور به جبران خسارت شود.
خبرنگار: با توجه به این فرصت‌ها و تهدیدها، توصیه شما برای افرادی که قصد فسخ یا تنفیذ فسخ یک قرارداد را دارند، چیست؟
ربیعه: توصیه من این است که قبل از هر اقدامی، مستندات خود را کامل کنند و با یک وکیل متخصص مشورت نمایند. بسیاری از افراد بدون آگاهی از عواقب حقوقی، قرارداد را فسخ می‌کنند و بعداً متوجه می‌شوند که تصمیمشان از نظر قانونی قابل تأیید نیست. همچنین، اگر طرف مقابل فسخ را نپذیرد، باید برای تنفیذ فسخ از دادگاه اقدام شود تا از مشکلات احتمالی جلوگیری گردد.
خبرنگار: سپاس از شما، آقای ربیعه، بابت توضیحات دقیق و شفاف. امیدواریم که این گفتگو به افراد کمک کند تا آگاهانه‌تر در مورد فسخ و تنفیذ قرارداد تصمیم بگیرند.
