اتاق خبر
جدیدترین خبرهای رسمی حقوقی و روانشناسی
فرصت‌ها و تهدیدهای شرط داوری در قراردادها در گفتگو با امین کاکاوند
مصاحبه با امین کاکاوند، وکیل دادگستری درباره فرصت‌ها و تهدیدهای شرط داوری در قراردادها
خبرنگار: آقای کاکاوند، بسیاری از قراردادهای تجاری و حتی قراردادهای عادی حاوی شرط داوری هستند. به نظر شما، مهم‌ترین مزایای گنجاندن شرط داوری در قراردادها چیست؟
امین کاکاوند (وکیل دادگستری): شرط داوری یکی از راهکارهای مهم در حل‌وفصل اختلافات است که اگر به درستی تنظیم شود، مزایای قابل‌توجهی دارد. مهم‌ترین این مزایا عبارتند از:
1. سرعت در رسیدگی: برخلاف دعاوی دادگستری که ممکن است سال‌ها طول بکشد، داوری معمولاً در مدت کوتاه‌تری اختلاف را حل می‌کند.
2. هزینه کمتر: در بسیاری از موارد، هزینه‌های دادرسی و وکالت در داوری کمتر از دعاوی دادگاهی است، به‌ویژه در پرونده‌های تجاری سنگین.
3. حفظ محرمانگی: در سیستم قضایی، آرای دادگاه معمولاً علنی است، اما در داوری، طرفین می‌توانند محرمانه بودن موضوع را حفظ کنند که برای بسیاری از کسب‌وکارها اهمیت دارد.
4. تخصصی بودن داوری: طرفین می‌توانند داورانی را انتخاب کنند که در حوزه مورد اختلاف تخصص دارند، برخلاف دادگاه که ممکن است قاضی آشنایی دقیقی با موضوع نداشته باشد.
خبرنگار: در مقابل، برخی کارشناسان حقوقی معتقدند که شرط داوری ممکن است در برخی شرایط، به ضرر یکی از طرفین تمام شود. به نظر شما، چه تهدیدها و معایبی ممکن است در این شرط وجود داشته باشد؟
کاکاوند: درست است، شرط داوری با وجود مزایای خود، چالش‌ها و تهدیدهایی هم دارد که عدم آگاهی از آن‌ها می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند:
1. انتخاب نادرست داور: اگر یکی از طرفین بدون دقت کافی در انتخاب داور اقدام کند، ممکن است داوری به نفع طرف دیگر تمام شود، به‌ویژه در قراردادهای بین‌المللی که ممکن است داوران گرایش خاصی داشته باشند.
2. عدم نظارت کافی: برخلاف دادگاه‌ها که تحت نظارت قوه قضاییه فعالیت می‌کنند، داوری سازوکار نظارتی ضعیف‌تری دارد و ممکن است برخی داورها بی‌طرفی را رعایت نکنند.
3. عدم امکان تجدیدنظر: احکام داوری معمولاً قطعی هستند و امکان تجدیدنظرخواهی محدودی دارند، درحالی‌که در دادگاه‌های عمومی، چند مرحله تجدیدنظر وجود دارد که می‌تواند مانع صدور رأی غیرمنصفانه شود.
4. مشکلات اجرایی: اگر یکی از طرفین از اجرای رأی داوری خودداری کند، اجرای آن نیازمند طی مراحل قانونی در دادگاه است که خود باعث افزایش زمان و هزینه می‌شود.
خبرنگار: یکی از بحث‌های رایج این است که در برخی قراردادها، شرط داوری به شکلی تنظیم می‌شود که یک طرف در انتخاب داور برتری دارد. چگونه می‌توان از چنین سوءاستفاده‌هایی جلوگیری کرد؟
کاکاوند: این نکته بسیار مهمی است. بسیاری از افراد، بدون مطالعه دقیق قرارداد، شرط داوری را می‌پذیرند، درحالی‌که ممکن است مفاد آن به ضررشان باشد. برای جلوگیری از این موضوع:
داور باید بی‌طرف باشد: نباید در قرارداد قید شود که داور فقط از طرف یکی از طرفین انتخاب می‌شود. بهتر است مکانیزمی دوطرفه برای انتخاب داور در نظر گرفته شود.
داوری نباید محدود به یک شخص خاص باشد: برخی قراردادها تعیین می‌کنند که یک شخص یا نهاد خاص داوری کند، که این امر ممکن است باعث جانبداری شود.
شرط داوری شفاف باشد: بهتر است در متن قرارداد، دامنه صلاحیت داور، فرآیند رسیدگی و امکان اعتراض به رأی داوری مشخص شود.
خبرنگار: در دعاوی تجاری، برخی افراد داوری را به دادگاه ترجیح می‌دهند و برخی دیگر از آن پرهیز می‌کنند. در چه شرایطی توصیه می‌کنید که از شرط داوری استفاده شود و در چه مواردی بهتر است که اختلافات در دادگاه حل شود؟
کاکاوند: انتخاب بین داوری و دادگاه به نوع قرارداد و میزان اعتماد بین طرفین بستگی دارد:
شرط داوری توصیه می‌شود اگر:
قرارداد بین دو طرف حرفه‌ای و آگاه منعقد شده باشد.
موضوع اختلاف نیاز به بررسی تخصصی داشته باشد (مثلاً قراردادهای ساختمانی، نفت و گاز، یا فناوری).
طرفین به داوران و روند داوری اعتماد داشته باشند.
محرمانه ماندن اختلاف اهمیت زیادی داشته باشد.
بهتر است از داوری پرهیز شود اگر:
یکی از طرفین تجربه حقوقی کافی ندارد و ممکن است در برابر طرف مقابل متضرر شود.
شرایط داوری به گونه‌ای تنظیم شده که یکی از طرفین بر دیگری تسلط دارد.
موضوع اختلاف جنبه کیفری دارد (مثلاً کلاهبرداری) یا نیاز به رسیدگی فوری دادگاه دارد.
خبرنگار: با توجه به این چالش‌ها، آیا اصلاح قوانین داوری در ایران ضروری است؟
کاکاوند: بله، قوانین داوری ایران به‌خصوص قانون داوری تجاری بین‌المللی و مواد مرتبط در آیین دادرسی مدنی نیازمند به‌روزرسانی و شفاف‌سازی بیشتر است. دو اصلاح مهمی که می‌تواند وضعیت داوری را بهبود ببخشد:
1. تقویت نظارت بر داوری‌ها: ایجاد یک مرجع نظارتی مستقل برای بررسی تخلفات داوران می‌تواند به جلوگیری از سوءاستفاده کمک کند.
2. امکان اعتراض مؤثر به رأی داوری: در حال حاضر، امکان اعتراض به رأی داوری بسیار محدود است. اگر امکان بازبینی محدود برای جلوگیری از سوءاستفاده فراهم شود، اعتماد به این روش بیشتر خواهد شد.
خبرنگار: در پایان، چه توصیه‌ای به افرادی دارید که قصد دارند در قراردادهایشان از شرط داوری استفاده کنند؟
کاکاوند: مهم‌ترین توصیه این است که بدون مشورت با یک وکیل، هیچ‌گاه شرط داوری را در قرارداد نپذیرید. داوری ابزار مفیدی است، اما اگر به‌درستی تنظیم نشود، می‌تواند منجر به ضررهای جبران‌ناپذیر شود. بنابراین، شرایط داوری را شفاف تنظیم کنید، از حق انتخاب داور بی‌طرف اطمینان حاصل کنید و قبل از امضای قرارداد، تمام ابعاد حقوقی آن را بررسی کنید.
خبرنگار: از شما بابت توضیحات کامل و روشنگرانه‌تان سپاسگزارم.
کاکاوند: من هم از شما ممنونم و امیدوارم این مصاحبه به افزایش آگاهی حقوقی افراد کمک کند.
